Samen
Nederland heeft het coronavirus. Gisteren is aangekondigd dat het volgen van de richtlijnen ter bestrijding ervan desnoods wordt afgedwongen. Bewindslieden vertelden onomwonden dat ze van de Nederlandse burgers verwachten dat ze zich aan die richtlijnen houden vanuit verantwoordelijkheid voor het welzijn van kwetsbaren: chronisch zieken, gehandicapten, ouderen en anderen met een zwakke gezondheid.
Het afgelopen weekend waren drukke parkeerplaatsen bij het strand, rijen mensen bij een bloesemtuin en gezinnen die van het bezoek aan de Gamma een dagje uit maakten beeldbepalend. En dat leverde interessante televisie: ministers die zichtbaar geïrriteerd waren over zoveel ongehoorzaamheid, en niets anders konden doen dan sancties opleggen. Ieder van ons heeft op de middelbare school zulke leraren gehad – en ik hoop van harte dat ik in mijn lessen nooit op deze manier mijn gezag zal handhaven.
“We observeren de mensen om ons heen en schatten ze in: streng of rekkelijk?”
In onze wijk zie je dat verreweg de meeste mensen goed van zin hun weg zoeken in de nieuwe werkelijkheid, de nieuwe regels voor sociaal verkeer incluis. Binnen de ruimte die de regels ons laten, maken we allemaal onze eigen keuzes, en observeren de mensen om ons heen om ze in te schatten: streng of rekkelijk? Wie doet boodschappen voor de buurman die slecht loopt? Wie kiest voor een thuis quarantaine? Wie stapt voor een ander opzij en wie loopt gewoon door? Corona wordt een staalkaart van onze individualiteit.
Toen in Zuid-Afrika de apartheid werd afgeschaft, lag er een loodzwaar verleden vol geweld en verdriet te wachten op weging en veroordeling. De regering van Nelson Mandela stelde de waarheids- en verzoeningscommissie in. Deze commissie reisde twee jaar het land door, bezocht elke buurt en wijk, elk dorp en elke township. Daar bracht zij slachtoffers samen met daders, die in ruil voor amnestie bereid waren te getuigen. In de bijeenkomsten van daders en slachtoffers werd door beide partijen getuigd, gehuild en vergeven – de commissie gaf vorm aan de eerste stap van verzoening die van de bevolking een volk moest maken. Het paradigma waarop de commissie gebaseerd was, heet Ubuntu. Dit principe van verbondenheid gaat ervan uit dat het individu deel uitmaakt van de gemeenschap, dus dat wat goed is voor de gemeenschap goed is voor het individu. Ubuntu vraagt de leden van de gemeenschap voor zichzelf te zorgen vanuit de zorg voor de gemeenschap*.
“Wij wegen ons eigenbelang mee in wat we besluiten te doen en te laten.”
In Nederland kennen we zo’n diepgewortelde gemeenschapszin niet. Onze goede daden komen niet louter voort uit verantwoordelijkheidsgevoel. Wij wegen ons eigenbelang mee in wat we besluiten te doen en te laten. Geconfronteerd met zo’n massale crisis lukt het geïrriteerde ministers niet om “klein” te kijken. Maar zo doen Nederlanders dat: werkloze zangers geven buiten-concerten bij bejaarden- en verzorgingstehuizen; horecaondernemers worden cateraars voor eenzame ouderen; studenten doen vrijwilligerswerk op tal van zwakke plekken in hun stad; et cetera**.
Ik app mijn leerlingen elke werkdag een tip, activiteit, oefening of spel om alleen of met elkaar te blijven bewegen. Al deze “Tips & Tricks” zijn voor in en om het huis. Daar ben ik goed in. (Ik kan weer niet “groot” kijken.) Neem gerust een kijkje via deze link.
* Een adembenemend verslag van het werk van de commissie is “Country of my Skull” (in het Nederlands verrassend genoeg vertaald met ‘De Kleur van je Hart’) van schrijfster Antjie Krog.
** Wie meer over fijne initiatieven wil horen luistert van maandag t/m donderdag naar “Stax & Toine”, Radio 1 (14.00 – 16.00 uur).